Roditelji mališana koji uče da pišu znaju da je za usvajanje tog znanja potrebno strpljenje i upornost. Međutim, nekada se ispostavi da su teškoće pri pisanju za neke mališane nesavladiva prepreka. Razgovarali smo sa defektologom logopedom Natašom Labović, koja radi u Pedijatriji Moj Lab, o tome šta kada djeci pisanje ne ide od ruke.
Nekada je lijep rukopis bio nagrađivan, poželjan i oslikavao je opštu urednost jedinke i uticao je na preglednost radnih zapisa
Ne tako davno se vještina ovladavanja čitanjem mjerila štopericom i prebrojavanjem pročitanog broja riječi u jednoj minuti. Vremenom je postalo opšteprihvaćeno da je adekvatna brzina čitanja ona koja godi čitaocu i omogućava mu da razumije pročitan tekst, što i jeste zapravo svrha čitanja. Sa pisanim tekstom je malo drugačija priča. Osim što biste morali sami da možete da ga pročitate i ujedno razumijete, korektno je da ga može pročitati i još po neko. Dakle, u eri naprednih digitalnih tehnologija pisanja zahtjevi socijalne sredine sve više gube na težini.
Kako prepoznati disgrafiju?
Disgrafija predstavlja otežano učenje vještine pisanja uprkos adekvatno sprovođenoj obuci, očuvanom vidu, sluhu i očuvanim intelektualnim kapacitetima. Disgrafija se manifestuje neurednim i nečitljivim rukopisom loše postavljenim u prostoru, poteškoćama u oblikovanju slova, naljepljivanju, retuširanju, izmicanju slova, kosim padom ili skokom linije ispisivanja, mrljanju teksta, neadekvatnim hvatom olovke i pritiskom olovke na papir, zgusnutim ili razređenim slovima, atrofičnim, izduženim ili pljosnato oblikovanim slovima, izostavljanjem slova, dijelova reči ili cijelih riječi, premeštanjem redosleda riječi u rečenici, zamena slova koja su akustički ili po formi bliska, prostorna neorganizovanost, ogledalska „naopaka“ slova, pisanje „sa desna ka lijevo“ a sve zavisno od toga o kojem se tipu disgrafije radi. Disgrafija može da bude vizuelna, auditivna, grafomotorna i jezička. Jezička disgrafija je uslovljena netretiranim ili nedovoljno tretiranim ranijim jezičkim poremećajima koja su česta kod zakasnelog govorno-jezičkog razvoja. Grafomotorna disfazija je ona iskonska koju znamo u narodu kao „ružan rukopis“ nastala usled nedovoljno izdiferencirane motorike i koordinacije pokreta. Auditivna se više oslanja na sluh i fino razlikovanje glasova i slova sličnih po zvučnosti a vizuelna obuhvata smetnje razlikovanja slova koja su slična po obliku.
Ko može da postavi dijagnozu disgrafije?
Dijagnozu disgrafije postavlja isključivo defektolog-logoped nakon izvršene adekvatne procjene i dijagnostike, koncipiranog treninga vježbi a ne pre osme godine života. Logopedski tretman je prvi korak ka rešavanju ovog problema, uz saradnju učitelja koji se upućuje u problematiku i instruira da razumije uzroke i načine preovladavanja poteškoća.
Disgrafiju takođe karakteriše sporo i tromo pisanje, potreba za vizuelnim i drugim podsticajima, prisećanje mentalne slike pokreta ruke i sl. Uz disgrafiju kao specifičan jezički poremećaj često se javlja i disleksija (poremećaj čitanja), diskalkulija (poremečaj računanja) i disortografija (poremećaj pravopisa), ali nije pravilo. Svi navedeni poremećaj imaju složenu psiho-neurološku osnovu, ali najčešće su podstaknuti nedovoljno razvijenim jezikom i jezičkim gradivnim elementima uz nedovoljno razvijenu motornu koordinaciju. Prisutna je kod 6 do 9% djece a češća je kod dječaka.
Šta uzrokuje disgrafiju?
Disgrafija je retko nasljedna a može se i vremenom steći kroz razna stanja, posebno u odraslom dobu usled povrede centralnog nervnog sistema i usled različitih mentalnih tegoba. Može biti laka, teška i potpuna tzv. „agrafija“ koju karakteriše potpuna nesposobnost ispisivanja grafema koja je po pravilu praćena ozbiljnim problemima u učenju. Ukoliko nema organsku podlogu, agrafija se uspješno prevazilazi kontinuiranom, organizovanom vježbom i tako evoluira u digrafični poremećaj. Disgrafija je svakako u vezi sa biološkim sazrevanjem a može proisteći iz nekog oblika biološke disfunkcije. Vještina i sposobnost pisanja započinje svoje formiranje kao lingvistički proces a završava se kao vizuleno-motorni. U jeziku kao hijerarhijski ustrojenoj strukturi, pisanje se razvija poslednje i zahtjeva prethodno zdravo postavljenu jezičku strukturu.
Da li se disgrafija može spriječiti?
Disgrafični poremećaj se može preduprediti pravovremenim sprovođenjem govorno-jezičkog tretmana i redovnim logopedskim sistematskim pregledima djeteta. Važno je da se u toku sprovođenja logopedskog tretmana u odgovarajuće vrijeme uvedu vježbe fine motorike a zatim i grafomotorike. Na najmlađem uzrastu približiti djetetu bojanke i drvene bojice a kasnije uvesti precrtavanje oblika kao što su krug, krst, kvadrat i trougao, spajanje objekata linijom, pravilan hvat olovke koji može biti potpomognut raznim umetcima i trikovima, crtanje ljudske figure i na kraju insistiranje na detaljima. Rukopis se godinama gradi da bi oko 10 – 12 godine dostigao nivo individualizacije, svojevrsnog rukopisa jedinke. Danas se od školskog djeteta očekuje rukopis koji je čitak odrasloj osobi i samom djetetu koje ga ispisuje.
